Λούκατς, Γκεόργκι

(Gyorgy Lukαcs, Βουδαπέστη 1885 – 1971). Ούγγρος φιλόσοφος και κριτικός της λογοτεχνίας. Σπούδασε στα πανεπιστήμια της Βουδαπέστης, του Βερολίνου και της Χαϊδελβέργης. Έχοντας ξεκινήσει από τις θέσεις του ντεκανταντισμού (Η ψυχή και η μορφή, 1911) οδηγήθηκε, μετά την πρώτη ουγγρική σοσιαλιστική επανάσταση (στην οποία συμμετείχε άμεσα ως υπουργός Παιδείας στην κυβέρνηση Μπέλα Κουν) στον θεωρητικό μαρξισμό. Με το χαρακτηριστικό, για την εποχή εκείνη, έργο του Ιστορία και ταξική συνείδηση (1923) εγκαινίασε μια νέα εποχή στην ερμηνεία της σκέψης του Μαρξ. Στη θέση του θετικιστικού τύπου μαρξισμού της εποχής της Β’ Διεθνούς, ο Λ. παρουσίασε έναν Μαρξ διαλεκτικό και επαναστάτη φιλόσοφο, συνεχιστή του Χέγκελ και της κλασικής γερμανικής φιλοσοφίας. Η κεντρική θέση που διέκρινε έκτοτε όλα τα κείμενα του Λ., τόσο εκείνα με ιστορικό-φιλοσοφικό χαρακτήρα, όσο και τα άλλα με ιστορικό-λογοτεχνικό, είναι ότι ο μεγάλος πνευματικός πολιτισμός της αστικής εποχής περιέχει άφθονα στοιχεία κριτικής και αντίθεσης στην καπιταλιστική κοινωνία, στοιχεία που γίνονται αντικείμενο σοβαρής μελέτης και οριστικής συστηματοποίησης στο έργο του Μαρξ. Από τη συγκεκριμένη αντίληψη πηγάζουν μια σειρά συγγραμμάτων εξαιρετικής σημασίας, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται τα Ο Γκέτε και η εποχή του (1947), Ο νεαρός Χέγκελ (1948) και Δοκίμια για τον ρεαλισμό (1946). Ο Λ. επεδίωξε μέσα από αυτά τα κείμενα να αντιπαραθέσει τον αστικό πνευματικό πολιτισμό της κλασικής εποχής στο πνευματικό εποικοδόμημα της εποχής του ιμπεριαλισμού, που το θεωρούσε παράλογο και παρακμιακό. Αναλύοντας ακόμη περισσότερο τις θέσεις του, προέβη στην ερμηνεία ότι ο μεν αστικός πνευματικός πολιτισμός έχει δραματική επίγνωση της αντίθεσης που υπάρχει μεταξύ του δημοκρατικού ανθρωπισμού και του καπιταλισμού, ενώ ο πολιτισμός της ιμπεριαλιστικής εποχής φροντίζει αποκλειστικά και μόνο την απόκρυψη και συγκάλυψη αυτής της αντίθεσης με απολογητικές μορφές. Η καταστροφή του ορθού λόγου (1954) αναπλάθει ιστορικά αυτήν την πορεία από τις αρχές της, τις οποίες ο Λ. ταυτίζει με την τρίτη φάση της φιλοσοφίας του Σέλινγκ, έως την τελική κατάληξή της στην ιδεολογία του ναζισμού. Στην περιοχή της λογοτεχνικής κριτικής η ίδια αυτή θέση επανεμφανίζεται στην αντιπαράθεση που πραγματοποιεί ο Λ. μεταξύ του κριτικού ρεαλισμού των μεγάλων μυθιστοριογράφων του 19ου αι. (Γκέτε, Μπαλζάκ, Γκόγκολ, Τολστόι κ.ά.), προδρόμου κατά κάποιο τρόπο του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, και του λεγόμενου ντεκανταντισμού της ιμπεριαλιστικής εποχής (Προυστ, Τζόις, Κάφκα κ.ά.). Η συμβολή του στη μελέτη και ερμηνεία της μαρξιστικής σκέψης, του απέφερε το 1970 το βραβείο Γκέτε.